Choć wykonywanie działalności jest wolne i równe dla wszystkich, istnieją profesje, w których prowadzenie przedsiębiorstwa wymaga określonych, dodatkowych czynności kontrolno – nadzorczych ze strony państwa.
Uzyskania koncesji wymaga działalność w zakresie:
- poszukiwania, rozpoznawania złóż węglowodorów oraz kopalin stałych objętych własnością górniczą, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bez-zbiornikowego
- magazynowania substancji oraz podziemnego składowania odpadów;
- wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;
- wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią;
- ochrony osób i mienia;
- rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, z wyłączeniem programów rozpowszechnianych wyłącznie w systemie teleinformatycznym, które nie są
- rozprowadzane naziemnie, satelitarnie lub w sieciach kablowych;
- przewozów lotniczych;
- prowadzenia kasyna gry.
Poza działalnością koncesyjną istnieją branże, w których prowadzenie działalności stanowi działalność regulowaną, prowadzoną jednak bez zezwolenia lub licencji – forma i zakres działalności jest szczegółowo ustalana na szczeblu ustawowym, a przedsiębiorca spełni określone warunki i uzyska wpis na listę podmiotów prowadzących działalność regulowaną:
| Rodzaj działalności | Podstawa prawna (ustawa) |
| przechowywanie dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców | o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach |
| usługi turystyczne obejmujące polowania wykonywane przez cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i polowania za granicą | Prawo łowieckie |
| kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych, prowadzenie indywidualnej, specjalistycznej lub grupowej praktyki pielęgniarek i położnych | o zawodach pielęgniarki i położnej |
| kształcenie podyplomowym lekarzy i lekarzy dentystów oraz na prowadzeniu indywidualnej, indywidualnej specjalistycznej lub grupowej praktyki lekarskiej | o zawodach lekarza i lekarza dentysty |
| prowadzenie stacji kontroli pojazdów, ośrodka szkolenia kierowców, ośrodka doskonalenia techniki jazdy, pracowni psychologicznej dla kierowców | Prawo o ruchu drogowym |
| organizowanie imprez turystycznych i pośredniczenie w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych | o usługach turystycznych |
| prowadzenie przedsiębiorstwa składowego przyjmującego na skład towary rolne i przemysłowe | o domach składowych oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, Kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw |
| prowadzenie kursów dokształcających kierowców | o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych |
| działalność kantorowa | Prawo dewizowe |
| usługi detektywistyczne | o usługach detektywistycznych |
| wyrób, oczyszczanie, skażanie i odwadnianie alkoholu etylowego | o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych |
| wyrób lub rozlew wyrobów winiarskich | o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina |
| organizowania wyścigów konnych | o wyścigach konnych |
| działalność pocztowa niewymagająca zezwolenia | Prawo pocztowe |
| obrót materiałem siewnym | o nasiennictwie |
| konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin | o ochronie roślin |
| zakłady lecznicze dla zwierząt | o zakładach leczniczych dla zwierząt |
| pośrednictwo pracy, doradztwo personalne i zawodowe oraz prowadzenie agencji zatrudnienia i pracy tymczasowej | o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy |
| działalność telekomunikacyjna | Prawo telekomunikacyjne |
| wyrób lub rozlew napojów spirytusowych | o wyrobie napojów spirytusowych oraz o rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych |
Istnieje również zakres działalności wymagający:
- zezwolenia, licencji lub zgody (pośrednik w obrocie nieruchomościami, taksówkarz, zarządca nieruchomościami),
- wpisu do rejestru w połączeniu z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji zawodowych, wykształcenia (np. zawody prawnicze, doradztwa podatkowego, księgowe).
Zgodnie z I fazą deregulacji, Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje ułatwienie lub wolny dostęp do 49 profesji:
- Adwokat
- Radca prawny
- Komornik
- Syndyk
- Notariusz
- Urzędnik sądowy i prokuratury
- Spawacz w odkrywkowych zakładach górniczych
- Spawacz w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi
- Mechanik wiertni w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi
- Lider klubów pracy
- Pośrednik pracy
- Doradca zawodowy
- Specjalista ds. rozwoju zawodowego
- Specjalista ds. programów
- Doradca EURES
- Asystent EURES
- Geodeta w zakresie geodezyjnych pomiarów podstawowych
- Geodeta w zakresie redakcji map
- Geodeta w zakresie fotogrametrii i teledetekcji
- Pracownik ochrony fizycznej I stopnia
- Pracownik ochrony fizycznej II stopnia
- Pracownik zabezpieczenia technicznego I stopnia
- Pracownik zabezpieczenia technicznego II stopnia
- Detektyw
- Trener I klasy
- Trener II klasy
- Trener klasy mistrzowskiej
- Instruktor sportu
- Przewodnik turystyczny miejski
- Przewodnik turystyczny terenowy
- Przewodnik turystyczny górski
- Międzynarodowy przewodnik wysokogórski
- Pilot wycieczek
- Bibliotekarz
- Pracownik dokumentacji i informacji naukowej
- Egzaminator osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdem
- Instruktor nauki jazdy
- Taksówkarz
- Zarządca nieruchomości
- Pośrednik w obrocie nieruchomościami
- Marynarz żeglugi śródlądowej
- Mechanik statkowy żeglugi śródlądowej
- Przewoźnik żeglugi śródlądowej
- Stermotorzysta żeglugi śródlądowe
- Szyper żeglugi śródlądowej
- Marynarz motorzysta żeglugi śródlądowej
- Starszy marynarz żeglugi śródlądowej
- Bosman żeglugi śródlądowej
- Sternik żeglugi śródlądowej